Tit for tat is een strategie die volgens de speltheorie de meest effectieve keuze is voor herhaalde spellen gebaseerd op onderlinge samenwerking of afvalligheid. Beide spelers profiteren als ze samenwerken, maar de één profiteert en de ander verliest als ze maar defect raken, en beiden verliezen in mindere mate als ze tegelijkertijd defect raken. Hoe summary dergelijke spellen ook klinken, ze hebben belangrijke implicaties voor het begrijpen van alles, van groepsselectie in de biologie tot samenwerking in de economie.

Onder het mother van tat zal een speler beginnen met samenwerken, en in daaropvolgende iteraties repliceren wat zijn tegenstander de vorige keer deed. Dus als hun aanvankelijke medewerking wordt bestraft met afvalligheid, zullen ze dat in natura beantwoorden. In spellen die niet worden herhaald en slechts uit één enkele ronde bestaan, wordt aangenomen dat afvalligheid de beste strategie is.

Tit for tat werd gecodificeerd als een speltheoretische strategie door wiskundig psycholoog Anatol Rapoport, maar het bouwt voort op onze instinctieve noties van wederkerigheid. Het leert ons dat de beste optie in de omgang met andere mensen die we niet volledig kunnen vertrouwen, is om hun keuzes te beantwoorden. Aangezien we zelden het volledige vertrouwen in iemand kunnen stellen, vooral als hij of zij er baat bij heeft door ons te bedriegen, neigen we naar lik op stuk. Over het algemeen beschouwen wij dit als eerlijk en rechtvaardig. Als iemand ons helpt, helpen we hem graag de volgende keer dat hij hulp nodig heeft. Maar als ze onze benarde situatie negeren wanneer we hulp nodig hebben, is het zeer onwaarschijnlijk dat het ons iets kan schelen in de omgekeerde situatie. Om deze reden heeft de evolutie de neiging te selecteren op coöperatief gedrag in groepen; op de lange termijn komt iedereen daar baat bij.

Een rechttoe-rechtaan ‘tik om tat’-strategie is echter niet zo effectief als de strategie die bekend staat als ‘tik om tat met vergeving’. Deze strategie houdt in dat er af en toe wordt samengewerkt als er sprake is van afvalligheid. Het is gemakkelijk voor twee tegenstanders om huge te komen te zitten in een cyclus van wederzijds afvalligheid waaruit ze niet kunnen ontsnappen tenzij en totdat één besluit samen te werken. Als beiden het een en ander gebruiken, ontstaat er een cyclus van onderlinge samenwerking.

Het leven is een iteratief en samengesteld spel. In de woorden van Peter Kaufmanloont het om ‘positief te zijn en eerst te gaan’. Bedenk ook dat mensen fouten maken. Ervan uitgaande dat er geen sprake is van kwaadwilligheid, loont het om te vergeven.

Dit artikel is een fragment uit het bestverkochte boekDe grote mentale modellen Deel 2: natuurkunde, scheikunde en biologie

De submit Tit Voor Tat verscheen als eerste op Farnamstraat.